Page 24 - Toplumsal Gelisim

 Evrim: Yavaş yavaş ve uzun süreçte ortaya çıkan niceliksel veya niteliksel
değişmelerdir. Toplumsal evrim bir toplumdaki teknolojinin, ilişkilerin,
kurumların ve değerlerin farklılaşıp örgütlenmesiyle yavaş yavaş uzun sürede
meydana gelen toplumsal değişme ve büyümedir. Bu değişme ve büyüme
birbirlerinin sonucu gerçekleşir ve toplum yapısında köklü yapısal değişmeler
getirerek yeni bir evrim aşamasına ulaşır.

 İnkılap: Tüm ya da bazı kurumları eskimiş, işlevini yerine getiremez olmuş,
yerleşik toplumsal düzeni, köklü ve kapsamlı olarak değiştirme, çağdaş hale
getirme işlemine inkılap denir. İnkılap toplumsal değişmeyi gerçekleştirir.
Toplumsal yapının ve toplumsal kurumların, değişmekte olan toplumsal
koşullarına göre yenilenmesini sağlar.

 İhtilal: Bir devletin, ekonomik, sosyal ve politik yapısında, zorla yapılan düzen
değişikliğine denir. İhtilalde yenilikler, değişme elemanları aracılığıyla zorla
kabul ettirilir. İhtilallerin başarılı olabilmesi için ihtilali yapacak grubun hakları
çiğnenen bir grup olması, insanları etrafında toplayabilmesi, ülke içindeki ve
dışındaki başka gruplarca desteklenmesi, ihtilali yapan grubun her bakımdan
güçlü olması ve düşünsel bir temelinin olması gerekir.

 İsyan: Toplumsal düzene ya da otoriteye karşı gelme isyan adını alır. İsyan,
ihtilalden daha dar kapsamlıdır.

İnkılap değişen koşullara göre toplumsal yapının düzenlenmesiyken, ihtilal, zorla
gerçekleştirilen bir değişmedir. İsyan ise yine zorla değiştirme temeline dayanır, ama dar
kapsamlıdır.

2.2. Toplumsal Değişmeyi Açıklayan Yaklaşımlar

Toplumların geçirmiş oldukları değişimi açıklamak için geçmiş tarih süreci incelenir
ancak bu inceleme üç farklı tarih sürecinde yapılır. Bunlar:

 Büyük boy kuramlar: Toplumları bütün insanlık tarihi içinde ele alır.
İnsanlığın doğuşundan günümüze kadar meydana gelen değişmeleri açıklamaya
çalışır. Büyük boy kuramların amacı, insanlık tarihinin gelişme yasalarını
bulmaktır. Bu kuramlar:

• Organizmalı modeller: Uygarlık ya da kültürleri, canlı organizmalar gibi
doğan, büyüyen ve ölen varlıklar olarak ele alır.

• Evrimci modeller: İnsanlık tarihini kendi içinden gelen birikimlerle
ortaya konulan gelişmenin bir sonucu olarak görür.

20