Page 12 - Toplumsal Gelisim

Toplumlar, kazanılmış veya verilmiş statülere verdikleri önem açısından birbirinden
ayrılır. Gelişmemiş toplumlar verilmiş statülere ağırlık verdikleri halde, çağdaş toplumlar da
kazanılmış statülere önem vermektedir. Toplumsal sistem içinde herkesin birden fazla
statüsü vardır toplum, bireyi bu statünün gereklerini yerine getirmesine göre değerlendirir.
Statüler, sadece ait oldukları bireylere bazı ayrıcalıklar getirmez. Bireyin yakınları da bireyin
statüsünün ayrıcalıklarından yararlanılır.

 Toplumsal rol: Belirli bir statüde bulunan bireyden statüsü gereğince, düzenli
ve tutarlı olarak yerine getirilmesi belirlenen davranışa toplumsal rol denir.

Statü, bireyin belli biçimlerde davranmasını gerektiren boş bir kalıptır. Statümüz
toplumdaki yerimizin neresi olduğunu, rolümüz ise nasıl davranmamız gerektiğini gösterir.
Toplum bireye statüsü nedeniyle de değer verir. Statü nedeniyle elde edilen saygınlık,
statüsel saygınlık adını alır. Bireyin ideal rolü ile gerçek rolü birbirine ne kadar çok yakın
olursa, statüsel saygınlığı da o kadar fazla olacaktır.

Bazı roller birbirini kolaylaştırır. Buna rol geliştirmesi denir. Örneğin, bir öğretmenin
sınıfta ders anlatması nedeniyle kazandığı anlatım kolaylığı, onun iyi bir ders kitabı
yazmasını da olanaklı bir hale getirebilir. Dolayısıyla öğretmenlik rolü, ders kitabı yazarlığı
rolünü kolaylaştırır.

Resim 1.2: Öğretmen ve öğrencilerin statülerine uygun davranışta bulunması
Rollerin açık olarak belirlenmemesi ve sürekli olması, bireyin rollerini
benimseyememesine yol açar. Bu şekilde bireyin, rollerine ilişkin beklentilerinin belirsiz,
değişken olması ve rolleriyle uyumsuzluk yaşaması da rol çatışmasına yol açar. Kendi
çocuğunun öğretmeni olan bir kadının, evde çocuğuna anne gibi davranması gerekirken
öğretmen gibi davranması rol çatışmasına örnektir. Rol çatışması bireyde gerginlik ve
huzursuzluk yaratır. Bunun giderilmesi için birey, birincil ve ikincil önemde olan rollerini
belirlemeli ve çatışmaları ortadan kaldırmalıdır.

8